การเข้ามาของ internet ได้พลิกโลกไปแล้วรอบนึงเมื่อต้นปี 2000 และเมื่อเวลาผ่านไป internet culture ก็เติบโตจนกลายเป็น mainstream media หลักที่ทุกคนต้องเข้าถึงและมีความเข้าใจในบริบทของมัน ซึ่งแตกต่างจากตอนเริ่มต้นที่อาจจะยังเป็น sub culture ที่มีการเข้าถึงเพียงแค่คนบางกลุ่มเท่านั้น
การฟังเพลงก็เช่นกัน จากที่เมื่อก่อนเราฟังเพลงผ่านคลื่นวิทยุ หรือ รายการดนตรีในโทรทัศน์ที่สามารถคัดสรรและนำเสนอเพลงผ่านบริบทต่าง ๆ ได้ ไม่ว่าจะเป็นการโฆษณาเพลงเพื่อให้กลายเป็นเพลงฮิตเข้าถึงผู้คนได้หลากหลาย หรือ นำเสนอ sense of curation ของตัว DJ ประจำรายการ ที่เป็นการหยอด test sample ให้ผู้ฟังรู้สึกอยากที่จะไปซื้อ full product ที่เป็นสินค้า physical อย่างซีดีหรือเทป เมื่อเราซื้อสินค้าเรากลายเป็นเจ้าของที่ครอบครองสินค้าที่เราซื้อมาอย่างถูกต้อง ได้ละเมียดฟังเพลงทั้งอัลบั้มเพื่อค้นหาว่า มีเพลงอื่นที่เราชอบมากกว่า single ที่เราได้ฟังผ่านสื่อหลักไหม สิ่งเหล่านี้คือเสน่ห์ของยุค analog ที่ต่างคนต่างค้นหาเพลงใหม่ ๆ ได้จากใน 1 อัลบั้ม และ เกิดการแลกแผ่นเพลงกับเพื่อนเพื่อแบ่งปันประสบการณ์ที่เราได้รับจากอัลบั้มนั้น ๆ
พฤติกรรมเหล่านี้อาจจะไม่ได้มีอีกแล้วในยุคปัจจุบันที่อินเตอร์เนตแพร่หลายที่ทำให้ทุกคนสามารถเข้าถึงเพลงได้จากหลากหลายช่องทาง ซึ่งคาดว่าส่งผลกระทบอย่างหนักกับการจำหน่าย physical release ของศิลปิน และบังคับให้ทุกคนหันมาทำ digital release กันมากขึ้น อย่างการขายเพลงผ่าน itune music หรือ streaming platform ต่างๆ
แม้การฟังเพลงจะรู้สึกสะดวกสบายกับผู้ฟังมากยิ่งขึ้น แต่กลับส่งผลกระทบพอสมควรกับศิลปินที่ยังไม่ได้มี recognition จากคนหมู่มาก เมื่อทุกคนสามารถเลือกฟังเพลงได้ทุกที่ทุกเวลาจึงอาจทำให้ความจำเป็นในการออกมาดูดนตรีสดเพื่อค้นหาศิลปินใหม่น้อยลง ผู้ฟังไม่จำเป็นที่จะลองผิดลองถูกในการสุ่มซื้อแผ่นเพลงที่เราไม่รู้จะชอบทุกเพลงหรือไม่แบบเมื่อก่อน เพราะสามารถตัดสินทุกอย่างได้จากการฟังบน streaming และอาจรู้สึกว่าไม่จำเป็นที่จะต้องให้โอกาสในการไปดูโชว์สด ๆ ก่อนจะเลือกว่าชอบหรือไม่ชอบ เหตุผลข้างต้นเลยทำให้โอกาสในการค้นพบศิลปินใหม่ๆน้อยลง และลดความรู้สึกในการครอบครองแผ่น physical ที่ไม่จำเป็นเพราะเราจะมีเพียงแค่แผ่นเพลงที่เราชอบเก็บไว้ในบ้านเท่านั้น
เมื่อก่อนตัวผู้เขียนเองรู้สึกว่าเพลงมันหาฟังยากมากๆ โดยเฉพาะอะไรที่ไม่ได้รับการสนใจบน mainstream platform เราจำเป็นต้องตะเกียดตะกายพาตัวเองไปดูดนตรีสดตามสถานที่ต่าง ๆ เพื่อจะได้ค้นพบศิลปินใหม่ ๆ และจึงค่อยเกิดความชอบตามมาทีหลัง ในบางครั้งเราเองก็ต้องใช้เวลาเพื่อจะซึมซับว่าเราชอบวงนี้จริง ๆ หรือไม่ในเมื่อวันนั้นเราไม่ได้ประทับใจขนาดนั้น แต่กลับมาแอบชอบมาก ๆ ในภายภาคหลังที่เราทำความเข้าใจกับเพลงของเขาได้
จากสิ่งเหล่านี้เลยเกิดเป็นคำถามว่า “streaming platform ช่วยผลักดันวงดนตรีได้จริง ๆ หรือเปล่า ?”
เรายอมรับว่า ได้รับความสะดวกสบายมากขึ้นเมื่อเราสามารถค้นหาเพลงอะไรที่อยากฟังก็ได้ ลึกแค่ไหนก็หาเจอได้ เมื่อไหร่ก็ได้ ที่ไหนก็ได้ แต่ในเมื่อ library ของเพลงมันเยอะมาก ๆ บทเพลงบางเพลงที่ถูกซ่อนอยู่ในหลืบของห้องสมุดดนตรีจะมีโอกาสได้ถูกค้นพบจริง ๆ ไหม? และเมื่อเราสามารถฟังเพลงได้ทุกที่ทุกเวลาไม่เหมือนเมื่อก่อน มันลดคุณค่าของการฟังดนตรีสดลงหรือเปล่า? ความรู้สึกพิเศษที่เกิดขึ้นเมื่อเราได้ฟังเพลงที่เราอยากฟังที่ไม่ได้ฟังมาเป็นเวลาหลายวันแบบสด ๆ ที่เป็น magic moment มันถูกลดทอนลงหรือไม่?
คำถามมากมายเหล่านี้มันเกิดขึ้นในใจของเรา ซึ่งยังไม่สามารถหาคำตอบให้กับมันได้ แต่ยอมรับว่า ทุกอย่างมันมีข้อดีและข้อเสีย
เมื่อมหาสมุทรในการค้าหาเพลงมันกว้างใหญ่ไพศาลเหลือเกิน การที่เราจะงมหาเพชรเม็ดงามจาก shelf ที่จำกัดในร้านขายแผ่นซีดีก็กลายเป็นเรื่องที่ยากมากยิ่งขึ้น เราจำเป็นที่จะต้องรู้จักชื่อศิลปินเพื่อที่จะได้ทดลองฟังว่าเขามีเพลงอย่างไร ถูกใจเราไหม การมีอยู่ของ community ที่แบ่งปันเพลงที่ใกล้เคียงกันจึงยังคงเป็นสิ่งที่จำเป็นมาโดยตลอด เพียงแค่รูปแบบของการแบ่งปันมันเปลี่ยนแปลงไป จาก music club ที่รวมตัวกันฟังในสถานที่ต่าง ๆ พัฒนามาเป็น web forum ที่แลกเปลี่ยนบทสนทนาผ่านกระทู้ในอินเตอเนต กลายพันธุ์มาเป็น Facebook group ของคนที่ชอบฟังเพลงคล้ายกัน เติบโตไปจนถึง online media เกี่ยวกับดนตรีในยุคปัจจุบัน การแลกเปลี่ยนจึงยังคงเป็นสิ่งที่จำเป็นไม่ว่าในยุคไหนก็ตาม แต่การแลกเปลี่ยนนั้นไม่ได้เกิดขึ้นบน platform แต่เกิดจากความ selective ในการค้นหาและแบ่งปันว่า เพลงไหนจะเหมาะกับใครในอารมณ์หรือช่วงเวลาไหน การได้พบเจอเพลงที่ชอบในร้านหนังสือที่บังเอิญเดินเข้าไป ความรู้สึกแรกที่ได้ยินเพลงเหล่านั้นมันอาจจะไม่ค่อยเกิดขึ้นในยุคนี้เท่าไหร่
แล้วเราทำอะไรได้บ้าง เมื่อ mainstream media ไม่เอื้อต่อการค้นพบศิลปินใหม่
แน่นอนว่า สื่อหลักก็ยังคงมีอิทธิพลต่อคนหมู่มาก ไม่ว่าจะเป็น คลื่นวิทยุต่างๆที่ยังคง active และ สื่อบันเทิงหลักที่ยังคงป้อนข่าวซุบซิบดาราให้คนทั่วไปได้รับรู้ สื่อของ The COSMOS เองก็ก่อตั้งขึ้นมาด้วยความคิดที่อยากจะแพร่ขยายแนวคิดการฟังเพลงที่หลากหลาก ขยายตลาด niche market ให้มันได้รับการเข้าถึงมากขึ้น แต่สิ่งที่เราทำก็เป็นเพียงหนึ่งเสียงที่พยายามตะโกนท่ามกลางสื่อกระแสหลักอีกมากมายที่อาจจะมีเสียงดังกว่าพวกเรา สิ่งหนึ่งที่พวกเราพยายามทำกันมาตลอด คือ สร้าง discovery initiaive behaviour ให้กับทุกคน
แม้กระทั่งทีมงานเอง เราพยายามที่จะค้นหาเพลงแปลก ๆ อยู่เสมอ และยินดีต้อนรับศิลปินหน้าใหม่ที่อยากจะได้พื้นที่การกระจายผลงานของพวกเขา โดยที่เราเองใช้วิจารณญานและ curation ของทีมงานในการคัดสรรและนำเสนอผลงานที่น่าสนใจเพื่อสร้างบรรทัดฐานใหม่บางอย่างให้เกิดขึ้นในหมู่คนชอบฟังเพลงนอกกระแส สิ่งหนึ่งที่เหล่าผู้ติดตามสามารถช่วยได้โดยที่ไม่เสียอะไรเลย คือ ช่วยกัน share สิ่งที่ตัวเองชอบให้คนอื่นได้รับรู้ แบ่งปันสิ่งเหล่านั้นผ่านช่องทางที่ตัวเองมีอยู่ ให้มันกลายเป็นเรื่องธรรมดาที่เราสามารถทำได้โดยไม่ต้องรู้สึกว่ามันเป็นสิ่งที่ประหลาด หรือ แตกต่างจากใคร และสักวันนึงก็อาจจะมีคนที่ชอบเหมือนกันกับเรา เป็นการขยายชาวแก๊งของเราเองไปตามช่องทางธรรมชาติ
นอกจากนั้นยังมีอีกหลายพื้นที่ community ที่คุณสามารถไปเจอะเจอกับเหล่าคนที่ชอบฟังอะไรเหมือนกัน ไม่ว่าจะงานดนตรีต่างๆที่จัดโดย curator และ promoter ต่างๆ การที่เราออกไปค้นหา ไปสนับสนุนงานเหล่านั้น คือการตอกย้ำว่าสิ่งที่เราสนใจมันมีคนสนับสนุนอยู่จริง ๆ นอกจากจะต่อยอดลมหายใจให้ผู้จัดและศิลปินแล้วมันยังสามารถทำให้ community ต่างๆแข็งแรงขึ้นมาได้จากการที่มีคนใหม่เข้ามาเรื่อย ๆ สิ่งที่เราทำด้วยการซื้อบัตรคอนเสิร์ต 1 ใบ อาจจะดูไม่ได้ยิ่งใหญ่เท่ากับการจัดเฟสติวัลสักงาน แต่มันคือสิ่งที่สำคัญมาก ๆ เลยในการทำให้ธุรกิจดนตรีมันไปต่อได้
การฟังเพลงที่ไหนก็ได้มันเป็นเรื่องที่สะดวกสบายก็จริง แต่การฟังดนตรีแบบสด ๆ มันเป็นประสบการณ์ที่ยังไม่มีอะไรมาทดแทนได้ ฉะนั้นในเมื่อศิลปินเขายังมีงานเล่นสดอยู่ ก็ช่วยกันออกไปสนับสนุนเขาเยอะ ๆ วันนึงจะได้ไม่เสียดายถ้าหากเขาจะต้องล้มเลิกอาชีพการทำเพลงไปก่อน เพียงเพราะไม่มีคนออกมาสนับสนุนงานดนตรีของเขามากเพียงพอ
นานๆทีจะเขียน